Osman Efendioğlu ile Rize Ziraat Odası Yönetim Kurulunda Ağabeyim Enver (Mehmet) Kar ile birlikte çalıştığı yıllarda tanıştık. Rize’de bulunduğum zamanlarda sürekli bir araya gelme Karadeniz türküleri ve halk kültürü üzerine fikir alış verişimiz oldu. İlimizin, atma türkülerimizin tanıtımında çok büyük katkıları olmuştur. Güzel yüreğine sığınarak onunla çok şakalaşmalarımız olmuştur. Bunların birinde kendisine şöyle seslenmiştim:
HEY GİDİ OSMAN DAYI
Sen dayı, ben da torun / Söyle var mi bir sorun?/ Hey gidi Osman Dayı
Niçin yüreğin dardır? / Unutma elbet vardır / Her işin bir kolayı
Ateşlikte saç ayak / Kılıbıktır, yer dayak / Darlatırsa Hala’yı
Deniz üstünde taka / Yaptım diye bir şaka / Sakın asma kafayı
Gurbette hasret çek dur / Tarlaya mısır ek dur / Atma türküde tektür / Bu bizim Osman Dayı
YARIM OSMAN
20 Haziran 1934 tarihinde Rize Taşköprü Köyü’nde doğdu. Hayatının tamamına yakın bölümü köyünde geçmiştir. Efendioğlu’nun babası Hasan Bey de geçimini taş yontma ve hayvancılık ile temin etmiştir. Annesi Sakine ise bir ev hanımıdır. İlkokulu Yiğitler Köyü’nde okumuştur. Efendioğlu’nun edebiyata yakınlığı ilkokul yıllarında başlamış, 1943-1944 eğitim-öğretim yılında okulda oynanan “Yarım Osman” adlı piyeste başrol oynamıştır. Oyundaki başarısı çok beğenilmiş ve çeşitli etkinliklerde sahne alması için davet edilmiştir. Efendioğlu; etkinliklerde, düğünlerde atma türkü söylemeye o yıllarda başlamıştır. 1946 yılında ilkokulu bitiren Efendioğlu, hemen hayata atılmış, şoför muavinliğiyle başlayan bu girişim otuz beş yıllık ağır vasıta şoförlüğü ile devam etmiştir. Şoförlük yaptığı yıllarda zahire üzerine ticaret yapmıştır. Son yirmi beş yıldır köyünde kırtasiyecilik yapmaktadır.
YARIŞMALARIN DEĞİŞMEZ BİRİNCİSİ
1985 yılında dönemin Halk Eğitim Başkanı Orhan Naci Ak ve Halk Eğitim Müdürü Yavuz Dinç tarafından Rize’de ilk kez düzenlenen atma türkü yarışmasında otuz dokuz şair arasında birinci olmuştur. Bu yarışmaların devamında ve Trabzon-Vakfıkebir Ekmek Festivali’nde yapılan tüm yarışmalarda birçok derece elde etmiştir. Efendioğlu gerek yerel kanallarda gerekse TRT başta olmak üzere ulusal kanallarda programlara katılarak kültürümüze katkılar sağlamıştır. Yazdığı şiirlerde ve söylediği atma türkülerde gelenek ve göreneklerimize, kültürümüze ve manevi değerlerimize hep saygıyla yaklaşmıştır. Barış Manço, Murat Çobanoğlu gibi isimlerle yaptığı programlar, onlara attığı türküler Rize atma türkü geleneğinin daha yukarı taşınmasına katkı sağlamıştır. Hayatı ve şiirleri Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Doç. Dr. Ali Çelik tarafından 5. Milletlerarası Halk Kültürü ve Edebiyat Kongresi’nde sunum olarak kullanılmış ve 5. Halk Edebiyatı Kültür Yayınları 1, 2 ve 3. ciltlerinde yer almıştır. Ayrıca Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Eğitim Bilim Dalı öğrencisi Muhammet Fatih Turan’ın bitirme tezinde “Rize’de Atma Türküler ve Osman Efendioğlu” başlığı ile konu edilmiştir. Efendioğlu, evli ve üç çocuk babasıdır. Efendioğlu yaşamı boyunca Rize’de gelenek hâlinde olan ve düğünlerde söylenen atma türkülerin daha ileri taşınması için adeta bir misyon üstlenmiş, hayatı boyunca bu alanın en güzel örneklerini vermiştir.
RİZE MELTEMLERİ
Osman Efendioğlu; şiirlerini Rize Meltemleri adı altında bir kitapta toplamış, kitap Çınar Eğitim Kültür ve Yardımlaşma Derneği tarafından yayımlanmıştır.
Kitabın önsözünde Osman Efendioğlu’nun kaleminden biyografisine yer verilmiştir.
Rize melteminde ihlastır gaye,
Mayamda var oldu aslı sermaye,
Ne şöhret bekledim, ne de bir pâye,
Mizacı sanata nakşede durdum
ÇOCUKKEN OZAN, KIRKTAN SONRA YAZAN OLDU
1936 yılında Rize’nin Taşköprü köyünde doğdum. Şairliğe, bölgemizde yaygın olan atma türkülerle başladım. Yedi, sekiz yaşlarımda okul sıralarında ve on iki, on üç yaşlarımda düğün alaylarında söyledik, durduk. Söylemesine söyledik de vakti çabuk geçirdik. Hayat su gibi akıp gidiyor. Nasıl olsa akıyoruz. Ve bir kaba dolalım dedik. Nihayet kırkından sonra yazmaya başladık.
DİYAR DİYAR DOLAŞTI
İlkokuldan sonra şoför muavinliğine, on sekizinden sonra da şoförlüğe başladım. Türkiye’yi diyar diyar dolaşıp halktan aldığımız gelenek görenek usul ananelerle yaşadım ve neticede bu kitabı yazmayı kafama koydum. Şiirlerimde bir imaj var ise o da sanatın nakışları oldu. Başka bir gayem olmadı ve sevdalı, aşklı şiirler yazdım ise de bende gerçek aşk:
“Kamu âlem dostluk gerek,
Dost bağına bizde erek
Gönlüm Kâbe’ye dönerek
Başka kıble bilmez benim
Osman Efendioğlu’yum.
Yunus gibi aşk doluyum.
Bir deryada damla suyum,
Başka derya bulmaz benim.”
Geçmişi ile övünen, geleceğe güvenen duyguların içerisinde yoğruldum, vatana, millete, bayrağa bağlı kaldım, “vatan sevgisi imandandır” prensibiyle:
“Savaşta cengâverim,
Yılmayan bir neferim,
Ben mezarlara sığmam,
Tarihtir benim yerim”
Geleceğe, yeni nesillere bir şeyler bırakmak istedim. Tarihleri şanla dolduran bir ecdadın yeğeninin (torununun) başka seçeneği olamazdı ki.
“Bir tarihim var ki yazılmış kanla.
Nişanı şüheda, ses borazanla,
Sabah şafağında, akşam ezanla,
Benim benden öte bir tarihim var.”
Böyle bir tarihe sahip olmanın verdiği gururla bu tarihi kanla yazan bir ecdatla yola giren başka neyi yazabilir.
“Bir ecdadım var ki, tarihe konu,
Asil kandan gelir, bellidir yönü,
Ezel-i ervahtan almış soyunu,
Aslı Arş’a değer bir ecdadım var.”
Böyle bir ecdada yaklaşır olmanın mutluluğu ile yazmaya devam dedik. İnsanın bâki olmadığını, ancak eserlerinin kalıcı olduğuna inandım.
“Osman Efendioğlu, kabirdir esas evin,
Ölüm Hakk’a vuslattır, buna üzülme, sevin.
Hiç düşündün mü ki sen, sevenlerin hep orda!
Kabirde rahat olsun senin sonsuz emelin.”
Rize’de, 2015 yılında “Yaşayan İnsan Hazinesi” olarak kaydedilen atma türkü üstadı Osman Efendioğlu, eserleriyle Türk kültürüne hizmet etmeye devam ediyor.
Fatih Sultan KAR / İST
