Araştırma; Samet MANİOĞLU
Haber; Abdullah Uzun (kaçkar53.com)
Osmanlı İmparatorluğu'nun Manevi Mimarları: Ramazan Ayının Huzur Dersleri'nden Günümüze Bir Miras Arayışı
Tarihin tozlu sayfaları arasında kaybolmaya yüz tutmuş, ancak bir zamanlar Osmanlı payitahtında ilimleriyle yankı uyandırmış, padişahın huzurunda Kur'an tefsirleri yaparak devlete ve millete hizmet etmiş Hemşinli alimlerimizi yeniden hatırlama ve anma vakti. Bu değerli şahsiyetler, günümüz nesilleri tarafından ne yazık ki yeterince tanınmıyor, hatta birçoğunun mezar yerleri dahi bilinmiyor.
Padişahın Huzurunda İlim Ziyafeti
Osmanlı Devleti döneminde, özellikle Ramazan aylarında düzenlenen "Huzur Dersleri", dönemin en seçkin alimlerinin katılımıyla gerçekleşen, ilmî ve manevî derinliği olan önemli bir geleneğiydi. Bu derslerde, padişahın huzurunda Kur'an-ı Kerim tefsirleri yapılır, dinî meseleler tartışılır ve ilmî sohbetler icra edilirdi. İşte bu müstesna meclislerde, ilimleriyle parlayan, irfanlarıyla gönüllere taht kuran Hemşinli alimler de yer alıyordu.
Kimlerdi Bu Değerli Şahsiyetler?
Araştırmalar, bu alimlerin hayatlarına dair detaylı bilgilere ulaşmanın zorluğunu ortaya koyuyor. Fotoğrafları dahi bulunamayan bu mümtaz şahsiyetlerin izlerini sürmek, adeta bir dedektiflik hikayesine dönüşüyor. Ancak elimizdeki kısıtlı bilgilerle dahi onların ne denli önemli bir miras bıraktıklarını anlayabiliyoruz.
Bu alimlerden biri olan Hemşinli İbrahim Zühdü Efendi, 1246-1250 seneleri arasında Huzur Dersleri'ne katılmış, Mekke-i Mükerreme payesine nail olmuş ve 1250 senesinde Sofya kadılığına tayin edilmiştir. 1263 senesinde vefat etmiştir.
Bir diğer değerli isim ise Hemşinli Mahmud Sabri Efendi. 1296-1313 seneleri arasında Huzur Dersleri'ne muhatap olarak iştirak eden Mahmud Sabri Efendi'nin mezar taşı, Fatih Türbesi haziresinde bulunmaktadır. Mezar taşında "Zahir ve batın ilmini câmi' ulemayı ahyâr ve esâtizei kiramdan Süleymaniyye Camii dersiâmlarından Hemşinli Elhac Mahmud Sabri Efendinin ruhuna Fatiha. Sene 1313, Rebiülâhar 14, Sene 1311, Eylül 21" yazmaktadır. Bu bilgi, onun ne denli saygın bir alim olduğunu gözler önüne sermektedir.
Hemşinli Yusuf Dehri Efendi ise 1286 tarihinde Hemşin'de doğmuştur. Babası ulemadan ve muciz dersiâmlardan Abdülkadir Vehbi Efendi'dir. İlk tahsilini memleketinde yaptıktan sonra 1303 senesinde İstanbul'a gelerek Rehâvî Muhammed Efendi ile Beyazıt dersiâmlarından Kuyucaklızade Muhammed Atıf Bey'den ders görerek 1311 senesi cemaziyelaharının 21 inci günü icazet almıştır.
Ayrıca Nuvap mektebine de devam ederek şehadetname almıştır. 1314/1312 senesinde icra kılınan ruus imtihanında da ehliyetini isbat ederek, müderris olmuş ve Fatih camii şerifinde tedrise başlamıştır.
İdris Efendi de 1172 senesinde Huzur Dersleri Birinci Meclis muhataplığında bulunmuştur. Sicill-i Osmanî, hal tercümesini şu yolda hülasa etmektedir: "Müderris ve dersiâm iken Şeyhülislâm müftisi ve huzuru humayun mukarriri (muhatabı olsa gerek) oldu. 1172 salinden sonra irtihal etti."
Bir Vefa Borcu: Mezarları Tespit Edelim, Hatıralarını Canlandıralım
Bu değerli alimlerimizin birçoğunun mezar yerlerinin dahi bilinmemesi, bizler için büyük bir eksiklik ve vefa borcudur. Onların bu vatana ve evlatlarına yaptıkları hizmetleri unutmamak, gelecek nesillere aktarmak hepimizin sorumluluğundadır. Bu nedenle, onların mezar yerlerini tespit etmek, hayat hikayelerini daha detaylı bir şekilde araştırmak ve gün yüzüne çıkarmak için kapsamlı bir çalışma başlatılmalıdır.
Bu çalışma ile hem geçmişimizle bağlarımızı güçlendirecek hem de bu topraklardan yetişmiş büyük ilim insanlarını hak ettikleri saygıyla anmış olacağız. Onların ilim ve irfan yolundaki gayretleri, bizlere her zaman ilham kaynağı olacaktır.
