RİZE’DE ÇAY’DAN ÖNCE TARIM “KENEVİR”

Tarım Bakanlığından emekli olduktan sonra Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) Genel Sekreter Yardımcılığı görevinde bulunan Rize’nin Pazar ilçesinden Ziraat Mühendisi Bahattin Bozkurt, Rize’de çay tarımından önceki tarımsal ürünleri ve o günlerde neler yapıldığını kaleme aldı.

Bozkurt, İlk olarak yörede hala bazı üreticilerin Çay tarımı alanları dışında ayırdığı yerlerde üretmekte olduğu “MISIR” yazısı ile konuyu kamuoyu ile paylaşmıştı.

Bozkurt, 2’nci yazısında ise yine yörede uzun yıllar üretimi yapılan ve bir dönem de geçim kaynağı olan “PAZAR PURO TÜTÜNÜ” ile ilgili detayları kaleme aldı.

Bozkurt Rize’de Çay tarımından önceki tarımsal ürünlerle ilgili bu kez KENEVİR’İ ve serüveni hakkında bilgiler verdi.

RİZEDE KENEVİR ÜRETİMİ

Bozkurt, “Kenevir Latince cannabaceae familyasına ait tek yıllık bir bitkidir. İnsanlık tarihini en eski bitkisel hammadde kaynağıdır, saplarındaki lifleri iplik, dokuma ve kumaş yapımında, hamur olarak da kâğıt sanayinde kullanılır ayrıca ilaç sanayisi içinde önemli bir hammaddedir Ana vatanı Orta Asya dır Kenevir ile kendir arasındaki fark kenevirden kendir ipliği yapıldığından birlikte adlandırılır.”dedi

Bahattin Bozkurt, “İlimiz tarımsal üretimini çaydan öncesi ve çaydan sonrası diye tanımlarsak çaydan önceki tarımsal faaliyetler genellikle aile ihtiyaçları olarak zamanla ticarete konu olarak üretilmiştir diyerek konuya açıklık getirdi.

Bozkurt, Çaydan sonra dediğimiz tarımsal üretim ise tamamen ticari amaçlı endüstrisi ile birlikte bölgenin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Ancak, unutmamak gerekir ki çaydan sonraki tarımın çevre ve doğamıza verdiği zararlar dünyadaki iklim değişikliklerinin gündeme geldiği bu günlerde geleneksel ürünlerden de vazgeçmememiz gerektiği ortaya çıkar bu ürünlerin başında kenevir üretimi önemli yer tutardı” diye konuştu.

Bölgemizde çay tarımından önce yaygın üretimi yapılan kenevir 1940 lı yıllarda yasaklandığına dikkat çeken Bozkurt, nedenlerine girmeden şu ifadelere yer verdi. “Yasaklanmasının nedenlerine girmeden önce Bugünlere gelene kadar üretimi tamamen yasaklanmış değildi belli illerde kontrollü şartlarda üretimine izin verilmekte idi, 2016 yılında Tarım Bakanlığınca yayınlanan yönetmenlik sonucu üretim illeri artırılmış üretim teşvik edici hususlar yerine getirilmiş olup ancak bugüne kadar yeterli üretim artışı sağlanamamıştır.

Tarihçiler kenevir üretiminin milattan önce 3000 yılına kadar dayandığını söylerler, o tarihlerde Çinliler tarafından kumaş yapımında kullanılmış bir takım bedensel ve ruhsal yakınmalardaki hastalıklarla birlikte sara hastalığının tedavisinde ilaç olarak kullanılmıştır.1937 yılında ABD de ilaç kodeksinde yer almış daha sonra çıkartılan bir yasa ile kenevir ilaç kullanımında yasaklanmıştır. Buna paralel olarak da 1940 lı yıllarda ülkemiz de hem ilaç yapımında hem de üretim den yasaklanmıştır ve ülkemiz de de ilaç kodeksinden çıkartılmıştır.”

GEÇMİŞTE RİZE’DE DOKUMACILIKTA KULLANILIYORDU

Geçmişte Rize ilinde kenevir dokumacılıkta kullanılmakta idi, evlerde kurulan dokuma tezgâhlarında evin ihtiyacı karşılanırdı ifadelerini kullandığı yazısına şu şekilde devam etti. “Rize bezi diğer adıyla feretiko kenevirden elde edilen iplerden yapılırdı. Tarihi milattan öncelere dayanan bu üretim şekli ilimizin ekolojik yapısından dolayı üretimi kolaylıkla yapılan bir bitki türüdür. Bilinen tarihi ile 1800 yıllardan beri önceleri evlerde sonraları atölyelerde üretilerek ürün ticarileştirilmiştir o yıllarda bunun ihracatının yapıldığı hatta Arap ülkelerine satıldığı söylenir. Bölgemizde yaşlı insanlarımızın anlattıklarından kenevirden elde edilen kendir ipinden gömlek, iç çamaşırı ve çarık yapılırdı. Bu bezlerin diğer bölgelerde üretilenlere karşı daha yumuşak olduğundan insan sağlığı açısından da aranır hale gelmiş feretiko üretimi Rize’mizin geleneksel üretimi ile markalaşmıştır ancak bunu devam ettirememiş ve bölgemiz önemli bir tarımsal üründen mahrum bırakılmıştır. 2016 yılında yetiştirilmesi serbest bırakılan ve 19 ile yayılan üretimin bence en önemli ayağı geçmişten gelen bir kültürden sonra Rize’dir. Kendir ipliğinin dokuma sanayinde aranan önemli bir hammadde olması kenevir üretiminin önemini artırmaktadır.”

BUGÜNLERDE KENEVİR FAALİYETİ

Bozkurt, “Bugünlerde kaybolan yöresel adıyla feretiko üretimi için gerekli devlet desteği ve teşvikler verilmelidir” dedi.

Bozkurt yazısında son olarak şunları söyledi. “En güncel verilerde Fransa’da 90 bin ton, Çin’de 20 bin ton ülkemizde ise bin ton civarında üretimi yapılmıştır sentetik ürünlerin daha ucuz olarak devreye girmesi belki de üretimini etkileyen en önemli husustur. Kenevir üretimi sadece kendir olarak değil doğaya salgıladığı karbondioksit çevreye verdiği önemli katkılar yanında bazı arı hastalıklarına iyi gelmesiyle tam bir doğa dostu bir bitkidir geçmişte bal üretimindeki fazlalığı ve sağlıklı arı kolonilerinin varlığını bu bitkiye borçluyuz. Bu konu milli bir proje olarak ele alınmalı üretimi yaygınlaştırılmalıdır bunun içinde yeterli derecede üretim artışı sağlanırsa 10 yılda 100 milyar dolarlık bir katkısı olabilecektir. İlaç sanayinde dışa bağımlılığı azaltacak gibi yöremizdeki geleneksel dokumacılığı kalkındırarak istihdam açısından da önemli olacaktır. Bu ürünün geçmişte ilimizde yetiştirildiğinin en önemli kanıtlarından biride yetişen ürünle eşleşen bir beldemizin olmasıdır kendirli beldesi buna en güzel örnektir.”

BOZKURT ÜRETİM YAPMAK İSTEYENLERE ŞU ÇAĞRIDA BULUNDU

“Bu bitkinin üretimi ile ilgili teknik bilgiler tarım il ve ilçe müdürlüklerinden mevcuttur. Yönetmenlik gereği üretimi için 1 Ocak, ile 1 Nisan tarihleri arasında müracaatı gerekmektedir hep birlikte bu ürünün üretimini destekleyelim geleneksel feretiko üretimini teşvik edelim.”