Tarihe ışık tutan taşlar, kültürel miras açısından büyük önem taşıyor
Rize - Pazar | Pazar ilçesinde yürütülen saha çalışması sonucu Osmanlı dönemine ait olduğu tespit edilen 163 mezar taşı kayıt altına alındı. Tarihi belgeler kadar kıymetli olan bu taşlar, yalnızca birer mezar işareti değil; aynı zamanda geçmişin kimliğini, inançlarını ve yaşam biçimini bugüne taşıyan sessiz tanıklar olarak öne çıkıyor.
Taşlara Kazınan Hayatlar
Tarihi Osmanlı mezar taşları; üzerlerindeki yazıtlar, semboller, süslemeler ve kitabeler ile yalnızca ölüleri değil, aynı zamanda bir toplumun kültürel kodlarını da anlatıyor. Taşlarda kişilerin adı, soyadı, mesleği, dini mezhebi, ölüm tarihi ve hatta ölüm sebebi gibi bilgiler yer alıyor.
Uzmanların aktardığına göre, Pazar’daki bazı taşlar şiirsel metinlerle, bazıları ise dua ve ayetlerle süslenmiş. Özellikle geç dönem taşlarda duygu yüklü ifadeler dikkat çekiyor.
En Çok Mezar Taşı Uğrak Köyü’nde
Yapılan alan araştırmasına göre mezar taşlarının dağılımı şu şekilde:
Uğrak Köyü: 36 adet
Ortayol ve Sucati Köyü: 16’şar adet
Kocaköprü: 12
Yücehisar: 9
Başköy: 8 ... (tam liste aşağıdaki kaynakta yer aldı)
Toplamda 115 taş erkeklere, 48 taş ise kadınlara ait olarak belirlendi. Taşların 56’sı aile mezarlıklarında, 107’si cami hazirelerinde yer alıyor. Geriye kalan 23 taş ise korumasız bir şekilde açık alanda bulundu.
Kırık, Kitabesiz, Tarihsiz...
Araştırmalarda bazı taşların ciddi deformasyonlara uğradığı gözlemlendi.
20 mezar taşının başlığı kopmuş,
1 taşın alt bölümü kırık,
2 taşın yazısı silinmiş,
1 taş hem isimsiz hem tarihsiz olup yalnızca mahalli ustaların elinden çıkma olduğu anlaşılıyor.
Bu durum, kültürel mirasın nasıl hızla yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını gözler önüne seriyor.
Bazı Taşlar Kahire ve Kırım'dan Getirilmiş
Araştırma verilerine göre bazı mezar taşları yalnızca yöre ustalarının değil, aynı zamanda İstanbul, Samsun, Kırım ve hatta Kahire gibi uzak şehir ve ülkelerden getirtilmiş. Bu, o dönemde mezar taşı yaptırmanın bazı aileler için statü göstergesi olduğunu ortaya koyuyor.
"Bu Taşlar, Sessiz Arşivlerdir"
Uzmanlar, mezar taşlarının korunması gerektiğine dikkat çekerek şunları söylüyor:
“Bu taşlar, Osmanlı toplum yapısının aynasıdır. Arşiv belgelerinin eksik kaldığı yerde mezar taşları devreye girer. Onları korumak, kültürel hafızayı korumaktır.”
SONUÇ: Kültürel Mirasımız Gözlerimizin Önünde Eriyor
Pazar ilçesindeki mezar taşları, yalnızca geçmişin değil, geleceğin de değeridir. Belgelenmeli, korunmalı, kamuoyu bu konuda bilinçlendirilmelidir. Zira bu taşlar, bize atalarımızdan kalan taşlaşmış birer tarih belgesidir.
Kaynak; Rize Pazar Tarihi Mezar Kitabeleri (Pazar Belediyesi Kültür Yayınları Murat Ümit Hiçyılmaz)
