Rize’nin Pazar ilçesinde 60 yıldır demire hayat veren, halk arasında “Boksör” lakabıyla tanınan 80 yaşındaki Ali Rıza Aykanat, son günlerini mesleğini yaşatmaya çalışarak geçiriyor. Yaklaşık 60 dereceyi bulan kor ateşin başında balta, kürek, orak, kazma, tırpan gibi tarım aletleri üreten Aykanat, hem geçimini sağlıyor hem de babasından yadigâr mesleğin son temsilciliğini yapıyor.
“Bu işi severek yaptım… Yorulmadım, usanmadım.” Deyim yerindeyse demire ömrünü adayan Aykanat, atölyesindeki tezgâhın başından ayrılmadan çalışmayı sürdürüyor. Çekiç seslerinin yankılandığı bu küçük dükkânda; kömürün korladığı ateşe bıraktığı demiri dövüyor, şekil veriyor, ardından su verip keskinleştirerek kullanıma hazır hale getiriyor. “80 yaşıma geldim ama hâlâ dinç bir şekilde çalışıyorum. Çevre il ve ilçelerden çok kişi gelir, bahçe işleri için alet ister. Ne isterlerse yaparım” sözleriyle mesleğe olan tutkusunu anlatıyor.
“Bu meslek artık tarih oluyor…”
Her ustalığın bir çırağa ihtiyacı var. Ancak Aykanat, bu mesleği devredecek birini bulamamanın hüznünü yaşıyor. “Eskiden bu işin kıymeti çoktu. Demirci çoktu. Şimdi kimse öğrenmek istemiyor, teknoloji her şeyi aldı götürdü” diyerek kaybolmaya yüz tutmuş zanaatların kaderini özetliyor.
Atölyeler boşaltıldı… Çaresiz bir kapanış
Pazarlı Atıf Özgüven’in ziyaret ettiği Aykanat, dertli… Pazar Stadyumu’nun tribünleri yenileneceği için bölgede bulunan dükkânlar boşaltıldı. Yıllardır mesleğini icra ettiği bu atölye de kapanmak zorunda kaldı. Çarişka’daki eski demirci dükkânlarından günümüze uzanan 60 yıllık emek, ateşin başında geçen bir ömür… Şimdi ise kapılarına kilit vurulmanın eşiğinde.
Özgüven’in anlattığı gibi yıllar önce Çarişka’da babasıyla çalıştığı dükkânlardan kalan hatıralar hâlâ taze. Pazar’da bir zamanlar iki demircinin aynı gün çekiç sesleriyle yankılattığı sokaklar, artık sessizliğe gömülmüş durumda.
Bir çağrı: “Bu zanaate sahip çıkalım”
Artık Hopa’dan Pazar’a kadar demir döven tek bir usta dahi kalmadı. Arguni (balta), Drappani (orak), Loriçi (kazma), Ğerik, Kopri, Burçuli (çay ocağı) gibi yöreye özgü tarım aletlerini yapacak usta bulmak imkânsız hâle geliyor.
Bu durum sadece bir dükkânın kapanması değil; Pazar’ın kültürel hafızasının, emekle yoğrulmuş bir zanaatın, yerel kimliğin yok olması anlamına geliyor.
Bu nedenle sesleniş net: “Kaybolmaya yüz tutan bu sanata, bu ustalara sahip çıkılsın… Bir yer gösterilsin… Bu meslek Pazar’da tamamen yok olmasın.”
Demirin Son Ustası, Ateşin Son Nefesi…
Ali Rıza Aykanat’ın kapanan atölyesi, sadece bir iş yerinin kapanışı değil; demirin, ateşin, alın terinin, geleneğin ve emeğin sessizce tarihe karışmasıdır.
Bu ses, geç kalınmadan duyulması gereken bir çığlıktır.
ık tarih oluyor…”
