Hızır Ali Telatar (Tarihçi)
PAZARDA ŞOFÖRLUK MESLEĞİRize/Pazar Aktepe köyünden Tarihçi Hızır Telatar, Rize ve ilçelerinin geçmişten günümüze ışık tutacak, günümüzde de unutulmaya yüz tutan meslekleri, Saklı kalmış tarihimizi kaçkar53.com haber sitemizde ele alacak.
Telatar’ın ilk yazısı ŞOFÖRLÜK mesleği.Rize ve ilçelerinde İlk şoförlerin, Otobüsçülerin, taksicilerin, minibüsçülerin kimler olduklarını zevk ve heyecanla okuyacaksınız.
ŞOFÖRÜLÜK MESLEĞİ
Araç kullanabilmek için öncelikle Ehliyet (sürücü belgesi) gerekir.1958 yılına kadar Ehliyetler Belediyelerden alınmakta idi. Bu iş için ehliyet komisyonu kurulurdu. Komisyon üyeleri şunlardı.
Motor : Karalı Osman (Osman Turan) Belediye elektrik santral teknikeri. Direksiyon: Paşali Rifat (Rifat Paşali).Trafik:.Karakol polis memuru Arhavili Sami bey.Araç kullanabilmek için bir şoför’ün yanında en az bir sene muavin olarak çalışmak gerekirdi.Muavinler şoförlüğü öğrendikleri gibi,arızalan araçların tamir edebilmeyi de öğrenirlerdi.Şimdiki şoförler araçları yolda ariza yapsa ,hemen servisi çağırırlar.
Dünyada ilk sürücü belgesine sahip olan kişi Mercedes’in icatçısı Alman Karl Benzdir.1908 yılında Sürücü belgesini zorunlu kılan devlet ise Prusya (Alman) devletidir.1918 yılında Almanya adını almıştır. Ehliyet isminin kökeni Arapçadır. Bir işin gerçekleştirebilmesi için,gerekli özelliklerin bulunması durumudur.Bizde Osmanlı devleti zamanında ilk olarak silahlı kuvvetler makine terbiye bölüğü ve Avusturya devleti ile birlikte 1914-15 yılında ehliyet vermeye başladılar.1919 yılında Amerikan devleti iş birliği ile kurslar kurularak üç adet okul açılmıştır.Cumhuriyet döneminde Belediyeler yetkilendirilmiştir.Sonrasında Emniyet Genel müdürlüğüne verildi. Muavinlık sonucu şoförlük öğrenilir dı. Sınav komisyonunda ; İl şoförler odası başkanı,Karayolları temsilcisi ve Emniyet Trafik şubeden Komiser bulunurdu.Sürücü kursları 1987 yılında Milli Eğitim Bakanlığına verildi.
RİZE’DE EĞİTİM BİRİMİNİ İLK KİM KURDU?
Sürücü araç kullanan kişilere dendiği gibi, ticari araç kullananlara şoför denir. Şoförler ticari araçlarını kullanabilmeleri için ehliyetlerinin dışında ;1997 yılında 23213 sayılı kanunla Ticari Taşıt Kullanma belge zorunluluğu getirildi.Bu yetki Türkiye Esnaf Sanatkarları Konfederasyonu nezdinde Şoförler odalarına verildi. Şoförler odaları bunun için eğitim birimleri oluşturdular. Rize Eğitim birimini ben kurdum. Askerliğimi Ulaştırma yedek Subaylığı yaptığımdan ve de Trafik Öğretmenliği sertifikam olduğundan dolayı onayım erken çıktı. Rize ve ilçelerin kurslarını zamanında açarak, belgeleri verdik.2003 yılında Ticari taşıt belgeleri Ulaştırma Bakanlığına devir edilerek SRC belgesi adı altında özel yetkili SRC kurslarında verilmeye başlandı.
RİZE’NİN ŞOFÖRLÜK TARİHİ
1923 yılında Rize de ilk şoför olarak Dursun Topçu başlatmıştır. Pazar ilçesinde ise ilk şoförler. Şefik Turan, Rıfat Paşalı, Kumrika Ali, Gencamet Nazim dir. Bunlar mesleği askerlikte öğrenmişlerdir. Sürücü kursları açılana kadar askeri birliklerde şoför okulları vardı. Yolcu taşımacılığı olarak ilk defa Çayelili Aziz Baba Hopa –Rize arasında yapmıştır. Kamyondan dönme otobüsünde ,”Sabır selamet,sürat felaket,Aziz Baba Allaha emanet” yazısı bulunurdu.Taksi ile dolmuş yapan kişi ise Aspetli (İyidereli)Kazim Aga idi.Pazar_Rize arası ilk otobüs seferlerini ise 1946 da Şefik Turan ,Austin marka otobüs ile başladı.Yan tarafında unutma beni, önünde Turanlar yazardı. Sonradan ayni isimle kardeşler, Necmi ve İsmetle beraber Pazar-Ankara seferlerine başladı. Daha sonra
PAZAR’DA İLK OTOBÜS FİRMASINI NE ZAMAN VE KİM KURDU?
Sarıoğlu Bahattin ve Hasan, Malzumoğlu İsmail ve İbrahim kardeşler, Kuru Hasan (Hasan Telatar) ve Özer Kılıç otobüsçülüğe başladılar. Kendi aralarında birleşerek Pazar Birlik firmasını kurdular.
Daha sonraları İstanbul seferleri için, Doğu Karadeniz firması Ardeşen de Selahattin Kanbur la birlikte Özcan Kurnaz 1968 yılında kurdular.
Pazar Birlik firması Kuyumcu Burhan Dizman tarafından satın alındı. Bir müddet işlettikten sonra 1978 de Doğu Karadeniz Ekspres firmasına katıldı. Lüks Karadeniz Bahattin Sari, İsmail Mazlumoğlu, Sami ve Hayri İslamoğlu tarafından kuruldu. Sonradan Ortaklardan Bahattin ve İsmail Malzumoğlu ,Turan kardeşlerle birlikte Ulusoy firmasının şubesini açtılar. Lüks Karadeniz adı altında çalışırken kardeşlerden Sami İslam ayrılarak Karadeniz seyahati kurdu. Doğu Karadeniz’e rakip olarak Pazarda Öz Karadeniz firması adı altında Hacı Ziya Eyüboğlu İstanbul seferlerine başladı.Günümüzde sadece Lüks Karadeniz seferlerine devam etmektedir.
PAZAR’DA İLK HAC SEFERLERİNİ KİM BAŞLATTI?
Turan kardeşler karayolu ile ilk defa Pazardan Hac seferlerini başlattı.
Köylere ulaşımı ise jipçiler sağlarlardı.
PAZAR’IN İLK JİP(JEEP) ÇİLERİ KİMLERDİ?
Pazarın ilk jip (Jeep) çileri ise :Ekrem Kılıç, Osman mert, Hayati Payal, Erdal Taşkın, Muharrem Akbaş ve Şaban Ali Taşkın idiler.
İLK TAKSİCİLER
İlk Taksiciler olarak: Yılmaz Dönmez, Yavuz Çakır, Ali Mert ,Halit Balta, Mehmet Ataaşık ve Duran Paşalı dir.
KÖYLERE İLK DOLMUŞ
İlk köylere dolmuş Aktepe köyüne Şaban Ali Dönmez Jeep kamyoneti ile 1960 yılında başladı. Köylere otobüs olarak Su çatı Köyüne Selahattin Kutlu ve Kesik köprü köyüne ise Hasan Bekiroğlu başlattılar. Bugün ise her köye dolmuş kalkmaktadır.