Rize Pazarlı Tarihçi Hızır Ali Telatar,1 Temmuz 2021 Perşembe günü gerçekleşecek olan KABOTAJ Bayramının PAZAR İlçesinde kutlamalarını ele aldı.
O dönemde yaşanan sevinç ve hüzün dolu günlerin anlatıldığı ve sizin de ilginizi çekecek olan makaleyi sizlerle paylaşıyoruz.
PAZARDA DENİZCİLİK KABOTAJ BAYRAMLARI
Her yıl 1Temmuz tarihinde çeşitli etkinliklerle kutlanan milli bir bayramdır. Kabotaj bir ülkenin kendi kara sularında, kendi iskele ve limanları arasında; gemi işletme ve her türlü liman hizmetlerini kontrolünde bulundurma hakkıdır.
1926 yılında Kabotaj Kanun çıkarıldı. Çıkan Kabotaj kanunu ile daha önce yabancılara açık olan bu faaliyetler, bundan böyle sadece Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının yapabileceğini belirtmiştir. Milli ekonomiye katkı sağlayacağından, Devletler yabancı bandıralı gemilere Kabotaj yasağı koyma yoluna gitmişlerdir. Osmanlı Devletinin Kapitülasyonlar( Bir ülkede, yurttaşların zararına olarak, yabancılara verilen ayrıcalık hakları ) çerçevesinde yabancı ülke gemilerine tanıdığı kabotaj ayrıcalığı 1923 yılında Lozan barış antlaşması ile kaldırıldı.1935 yılından itibaren Kabotaj bayramı olarak kutlanan bayram.2007 tarihinden itibaren Denizcilik ve Kabotaj bayramı ismini almıştır. Bayramlar Liman başkanlığı tarafında organize edilir.
Liman Kanunu,1923 tarihinde 95 sayılı kanunla çıkmıştır.2008 tarihinde değişikliğe uğramış. Pazar Liman başkanlığı kanununu çıktığı tarih itibari ile kurulmuştur. İlk yeri Laroz (İkiztepe mah.) idi. O zamanlar Laroz da Gümrük bile vardı. Liman Başkanlıkları,1925 tarih ve 618 sayılı kanunu ile başlamışlardır. İskelesi ve Limanı olan her yerde kurulmuştur. Başkanlık gemi adamlarının ve amatör denizcilerin, telsiz operatörler ve özel sektöre verilmeyen limanların, Liman hizmetlerini yaparlar. Ayrıca Liman Reisliğinden izin almadıkça; deniz kıyılarında iskele, rıhtım, kayıkhane, kızak ve tamirhane yapılamaz. Yasak denilen yerlere;moloz ve partikül gibi şeyler atılmaz.
Denize kıyısı olan her yerde kutlanan bayram; eskiden ilçemizde coşkulu bir biçimde kutlanırdı. Çocukluğumuzda Denizli ilik bayramını özlemle beklerdik. Bayramlar Bugünkü eski iskelenin batı tarafının hemen yanındaki plaj olarak kullanılan yerde kutlanırdı. Okullar tatil olduğundan resmi olarak okullar katılmazdı. Bayram etkinliklerin amacı denizleri sevdirmekti. Genelde bugünde olduğu gibi yarışmalar düzenlenirdi. Yarışmaya katılacaklar önceden Liman başkanlığına müracaat ederlerdi. Bunların çoğunluğu yüzme bildiklerinden sahilde yaşayanlardan seçilirdi. Yarışmalar:100 metre serbest yüzme, Sualtında nefes dayanma, sırt üstü ve kurbağa yüzme yarışları, Motor üzerindeki yağlı direkten bayrak alma, Denize atılan canlı ördek kapma yarışları ile birlikte balıkçı motor yarışları yapılırdı. Birinci gelenlere, Spor ayakkabı ve atlet hediye verilirdi. Nefes yarışlarında Ökten Yıldırım devamlı birinci gelirdi. Anlatılanlara göre yüzmede genelde Halil Kalaycı birinci gelirdi. Yarışın bitiminde hakem bayrak flamasını yukarı kaldırırdı.
1957 yılında üzücü bir kaza neticesinde kutlanamadı. Zamanın Pazar kaymakamı Özer Özmen, Belediye başkanı Macit Fikret Basa, Liman başkanı, Askerlik şubesi başkanı. Başta olmak üzere, kamu personeli ile birlikte ilçe vatandaşları tören alanına gelmişlerdi. Liman Başkanının günün anlamını anlatan konuşmasından sonra, her kesin sabırsızlıkla beklediği yarışlara başlanırdı. Yarışlara, silah atışı ile start verilirdi. Genelde Toplu Smith Wesson silah kullanılırdı. Kaymakam yarışa başlamadan önce silahını önündeki masanın üzerine bıraktı. Start atışını Balıkçılar Kooperatifi başkanı Faik Kaptan(Zaman) yapardı. Kaymakamın yanında bulunan on yaşlarındaki erkek çocuğu kimse fark etmeden silahı eline alması ile tetiğe basması sonucu silah ateş aldı. Tören alanında bulunan Soğuksudan Turhan Kalyoncunun sağ bacağından karşıya geçen kurşun, kız çocuğu Yangın’ın güzüne geldi. Turan Kalyoncu,17 yaşlarında,D.Yangın 9 yaşlarında idi.Bu üzücü kaza sonucunda D.Yangın bir gözünü kaybetti.Turan Kalyoncu ise hafif yara ile kazayı atlattı.Kaza sonucu,bayram iptal edildi.Kaymakam Özer Özmen dört gün sonra ,başka bir ilçeye tayın edildi.1973-75 yıllarında İstanbul Eyüp kaymakamlığından sonra emekli oldu.Bundan sonraki yaşamı ve oğlu hakkında bilgi edinemedim.
Bu kazadan sonraki bayramlar üç dört sene coşkusuz kutlandı. Günümüzde Denizcilik bayramı Kirazlık limanında aynı etkinliklerde kutlanmaktadır. Bizim zamandaki coşkunluğu göremiyoruz.
