Rize’nin Pazar İlçesinde Atmaca Avı Başladı
Rize’nin kültürel dokusu içerisinde “Atmaca Avcılığının ve Eğitiminin” önemli bir yeri vardır. Geleneksel bir unsur olan “Atmacacılık”, başta Ardeşen ilçesi olmak üzere Çayeli, Pazar ve Fındıklı ilçelerini de kapsayan sahil kesiminde yaygın olarak görülmektedir.
Atmaca avı için gerekli olan Çekirge, danaburnu gibi böceklerle önce serçe(ciciğen) yakalayan avcılar, bu kuşlar vasıtasıyla da atmacaları tuzağa çekip yakalıyor.
Rize’nin Pazar İlçesinde Atmaca Avı Başladı
Atmaca avına çıkmadan önce gerekli olan kuşların yakalanması için KAPAN kuran Mehmet Basa ve Sabit Basa, sabah 05.00 de kalkıyor, akşam ezanına kadar nöbet bekliyoruz” dedi.
Her yıl Ağustos-kasım aylarında yapılan atmaca avı, bu yıl da başladı. Kuzeyden güneye göç etmeye başlayan atmacaları takibe alan avcılar, özel ağ düzenekleri kuruyor, ağaç dalları ve yapraklarla kamufle olarak atmaca avlıyor.
Atmaca avcılığını 35 senedir aksatmadan sürdüren Sabit Basa(63) “Atmacanın en yoğun göç yolları genel de Doğu Karadeniz’in kıyı şeridi üzerindeki yerleşim yerleri olan Çayeli, Pazar, Ardeşen, Fındıklı, Arhavi, Hopa, Kemalpaşa ile Borçka’nın Camili köyü, Murgul ve Artvin’in İskeb’e tepeleri ve civarlarıdır”dedi.
Atmaca tutmak için önce danaburnu (ğvapa) denilen böcek yakalanır. Yakalanan danaburnu ile atmaca kuşu (çekirge kuşu, ğaço) tutulur.
Sabit Basa,”Tutulan ğaço kuşu ile de Atmaca yakalanır. Eğitilen atmacalarla da bıldırcın avlanır. Özetlersek atmacacılık insan zekâsıyla; Kuşu, kuşa avlatma sanatıdır.Danaburnu sebze bahçelerinde, gübrelik alanlarda toprağı serçe parmağı kalınlığında kazarak yeraltında yaşayan, etçil ğaço kuşunun çok sevdiği bir böcektir. Sabunlu veya mazotlu su bu deliklerden aşağıya döküldüğünde toprak altında rahatsız olur ve hemen dışarı çıkar. Yakalanan danaburnu atmaca kuşunun avlanması için yapılmış yay tuzaklı kapanın (ragi) içine konur. Kafesin içine, ayakları yere değecek kadar yükseklikte belinden iplikle bağlanan ğvapa yürüyebilmek için gayret eder. Bu hareket atmaca kuşu ğaço’nun ilgisini çeker. Ğvapayı avlamak için tuzağa giren ğaço, yay düzenekli kapanla yakalanır. Yakalanan ğaçonun, atmacadan ürkmemesi için göz kapaklarının üzeri yukarıyı göremeyeceği şekilde meşinle yarım daire şeklinde kapatılır. Çubukta oynayarak atmacanın dikkatini çekmesi için kısa sürede eğitim verilir. Hazır hale gelince de atmaca tutmak için seçilen tepeye çıkılır. Tepe atmacanın göç yolu üzerinde olduğundan geçişler avcı tarafından takip edilir. Ancak atmacanın avcıyı görmemesi gerekmektedir. Avcı çalı çırpıdan atmacayı gözetleyeceği içinde rahatça saklanabileceği bir kabin yapar. Buna yöresel dille çerge-kavya denir” diye konuştu.
Sabit Basa, açıklamalarında şu ifadelere yer verdi;
Göz kapaklarına yapıştırılan kapak sayesinde yukarıyı göremeyen ğaço kuşu tehlikeden habersiz bir şekilde çubukta oynaşır. Bunu gören acıkmış atmaca kanatlarını kapatarak bir mermi hızıyla atmaca kuşu ğaçoya yönelir. Ancak önünde duran ağı fark edemez ve büyük bir süratle ağa vurur. Ağa dolanan atmaca avcısı tarafından çıkarılır. Eğer yakalanan atmaca avcısının istediği tür veya cins değilse hemen orada o an azat eder. Beğenilmişse kanatları mendille bağlanarak korumaya alınır ve eğitilmek üzere tepeden inilir. Verilen eğitimle kısa sürede insana ve çevreye alışan atmaca bıldırcın avına hazırlanır. İtaat etmeyi öğrendiğinde avcısının koluna oturtularak avlak sahasına götürülür. Çaylıklarda, fındıklıklarda gizlenen ve av köpeklerinin yardımları ile havalandırılan bıldırcınlara fırlatılır. Ayaklarından iplikle sahibine bağlı olan atmaca, kısa bir uçuştan sonra bıldırcını havada yakalar, yere indirir, pençelerini sırtına geçirir ve başını gagalayarak öldürür. Aldığı eğitim gereği sahibini bekler, bıldırcını pençelerinin arasından almasına müsaade eder.”
Atmaca avına çıkmaya hazırlanan Mehmet Basa(55), Bol zaman gerektiren bir kültürü yaşatıyoruz. Atmaca çok iyi gören bir kuş. İyi kamufle olarak sessizce onun gelmesini bekliyoruz. Sezon bitince de gözlerini açıp doğaya salıyoruz. Bu kültürü gelecek nesillere de aktarmak istiyoruz.
Eğer huyları beğenilmez ise, tekrar doğaya geri bırakılır. Ekim ayı bittiğinde bıldırcın geçişi biter. Bu atmaca ile atmacacı arasındaki beraberliğin de sona ermesi demektir” dedi.
