Kaçkarlarda Bir Sevda; Cağperig Yaylası

Yaylacılık mevsimlik bir harekettir. Bu faaliyete katılan insanların yaylalarda ve esas yerleşme yerindeki faaliyetleri, ekonomik hayatları bir bütün olarak yaylacılık adı altında adlandırılır. Bu insanların sahil kesimlerde, vadilerde ve dağ eteklerindeki köy evlerine karşılık yaylalarda da yayla evleri vardır. Tarıma paralel olarak hayvancılık yapan yöre halkının, hayvanlarını daha iyi besleme, daha fazla hayvan besleme ve hayvanlarının daha iyi ürün vermesi olanağını sağlar. Sahil kesimlerdeki bölgelerde yazın sıcaklığın artmasıyla insanlar hayvanlarla beraber yükseklere, dağ, otlak, çayır, mera ve subaşlarına giderler.

Cağperig (Cağpeyig ) kelime anlamı ‘’Ahparik’’ yani ‘’Arkadaş’’ anlamındadır.Aynı zamanda kuzey batıdan esen yel,ayrıca yayla konumu itibarıyla korunaklı yer anlamına da gelmektedir. Cağperig (Cağpeyig ) Yaylası Kaçkarların zirvesinde Çatal kayanın ardında Cagud Dağının ve kaldırım sırtının ortasında kalan bir çanağın içerisinde kurulan düz bir yayladır.  Kendine has kuralları, coğrafik özellikleri, yayla adına bestelenmiş şarkı ve türküsü, Sevdalıkları, konutları, florası (bitki örtüsü), faunası (yaban hayvanları), yiyecekleri, şenlikleri, örf ve adetleri, inanışları, hastalıkları, kullanılan aracı ve gereci olan ayrı bir dünya, ayrı bir kültürdür.

Fiziki coğrafyaya göre “zengin otsu bitkilerle kaplı yüksek arazi parçası” bulunan yayla, beşeri coğrafya açısından “sadece hayvancılık ve buna bağlı olarak da tarımsal etkinlikleri de içerisine alarak hayvancılıktan elde edilen ürünlere dayalı üretim tarzına bağlı geçici bir yerleşim yeri olmaktan çıkmıştır. Değişen ve gelişen yayla koşullarına bağlı olarak Cağpeyig Yaylası 2012 yılından boş zamanların değerlendirilmesinden insan sağlına, şenlikler, gelenek, görenek, adet, inanma, törelere dayalı birçok kültürel etkinlikleri içeren çok yönlü ve çok amaçlı işlevleri olan bir mekândır” .

Cağpeyig yaylasının genel özellikleri: Cağpeyig yaylası yaklaşık olarak 3000 mtyüksekliğindedir. Çamlıhemşin ilçesine 70 km, Çayeli ilçesine ise 58k m, Güneysu ilçesine 60 km, İkizdere ilçesine 65 km mesafede bulunuyor.

Yaylanın kuzeyinde Ambarlı-Karap-Cocon- Gündihan ve Gito Yaylaları, Güneyinde Şuanda hiçbir yayla faaliyeti olmayan taş duvarları kalmış Çayeli Senozluların kullandıkları Cermaniman yaylası ve Hemşin Sıraköyler, Batısında Marbudam, Güney batısında Tağpur, Doğusunda Varyemez ve Kale yaylası, kuzey doğusunda Tukud ve Çat köyü ve yaylası bulanmaktadır.

Çat Vadisi, Kale –Şehitlik Ormanı- Varoş Yayla- Çiçekli Yayla Başyayla –Verçenik Zirvesi ve Kaçkarların büyüleyen görüntüleri Çağpeyig yaylasının en önemli özelliğidir. Ayrıca yaylanın sol taraftan kuzeyine doğru gidilince yayla ile özdeşleşmiş olan Çatal kaya zirvesinden açık havada Hemşin vadisi- Fırtına vadisi - Ardeşen ve Pazar ilçelerinin sahil köyleri ile beraber Karadeniz’in görüntüleri izleyenlerde silinmeyen etkiler bırakmaktadır.

Yaylanın florası; Temmuz ve ağustos aylarında yayla ve etrafı adeda botanik bahçesini andırır. Rengârenk çiçekler ve endemik bitkileriyle yayla yeryüzündeki cenneti andırıyor.  Ayrıca etrafa yayılan güzel kokular insanın ciğerlerine kadar işler.

Yaylanın Faunası; Boz Ayı, Kurt, Yaban keçisi, Dağ keçisi ve Tilki çok sayıda mevcuttur.

Yaylanın kuzey batısına doğru zorlu tırmanış ve yürüyüşle zirveye çıkılır, aşağı doğru inişe geçilerek Balıklı ve yedi göllere inilir ve 1.5 saatlik yürüyüşle Ambarlı Yaylası’na ulaşabilir.

Cağpeyig yaylası Pazar ilçesi köylerinden başta Subaşı (Haçapit) köyü olmak üzere, Miloz, Tektaş (Bogina),Şendere, Surminet, Venekdere ve Kuzika (Elmalık) köyleri ve Hemşin ilçesi Zuğa- Kantarlı köylerinin ortak kullanım alanı olan yayladır. Cağpeyig yaylası ile beraber Gito yaylası ve Ambarlı yaylaları ortak muhtarlık olarak Zuğa köyünün muhtarlığına bağlıymış. Muhtarın ismi ise Yunusoğlu İbrahim isminde bir köylü. Bu ortak muhtarın izni ve onayı olmadan Bu yaylaya başka kimse çıkamaz ve aynı tarihte yaylaya çıkılır ve inilirmiş.

Cağpeyig yaylasına gelen yaylacılar ilk olarak daha az rakımlı diğer yaylalara gelirler. bu yaylalardaki otların azalmasıyla ve yükseklerdeki karların erimesiyle zengin bitki örtüsüyle bezenmiş olan  bu yaylaya göç edilir.

 

Yaylaya gelen yaylacıların geldikleri yaylalar ise; Ğeçencur yaylasından Pirimoğlu ailesi, Hemşin Aşağı köyden Cevahiroğlular, Tanış olarak bilinen ormanın üzerinden Şişmanlar ve Godri aileleri, Çat düzünün hemen üzerindeki ormanın üstünde bulunan Tukud yaylasından ise Tektaş (Bogina) Köyünden Şabanoğliler, Varyemez yaylasından ise İspiroğlu ailelerinden 3 hane - Bilaloğlu aileleri ve Köseğlu aileleri Cağpeyige çıkarlardı.

Gıto yaylası ve  Ambarlı yaylasındanda  Boginalılar ve Senozlular Cağpeyig yaylasına Göç ederlerdi.

Yaylaya göç aynı zamanda Hairan ortası çıkılır temmuz ortası inilirdi. Yaylada 1 ay kalınırdı. Cağpeyig yaylasına göçler Tukud, Çat, Ambarlı, Varyemez ve Ğecençur yaylasından  hayvan yolu gerçekleşirdi. Göçler sabah çok erken hayvanların sağılmasıyla başlar. Göçler katırlarla yapılırdı. Temel ihtiyaç malzeleleri (Un-Tuz-şeker-Harduma) katırlara yüklenir yollara düşülürdü. Yayladan aşağıya göç edilirken sadece  Hemşin Aşağıköy yerine Cevahiroğlular Aşağıköy yerine Tukuda inerlerdi. Diğer yaylacılar geldikleri yaylalara geri göç ederlerdi.

Yaylada 60 hane yayla evi varmış. Yayladaki evlerin tüm özelliği altkatı ahır olarak duvarları taştan yapılmıştır. Üst katı ise yöreye uygun ahşaptan çatı kısımları ise Harduma denilen ince ahşaplarla örtülür üzerlerine ise çok sayıta taşlar konulurdu.

Yaylada 12 yatak yaklaşık olarak 2000 küçükbaş hayvan ve yaklaşık olarak 1100 büyükbaş hayvan olurdu.

Haberleşme ve ulaşım Çat yaylasından sağlanırdı. Ayrıca Burada bulunan Bilaloğlu Bahattin ve Şemun’ un hanları vardı. Diğer tüm ihtiyaçlarda bu hanlardan sağlanırdı. Yaylacılar ürettikleri  hayvansal ürünlerini de bu hanlara getirir orada satarlar satmayanlar  köylerine kşlık ihtiyaçlarını karşılarlar ve de Pazar ilçesinde satarak ekonomik olarak aileye katkı sağlarlardı.

Bu yaylada her gece  büyük bir coşku ve hevesle sabaha kadar eğlenceler yapılırdı. Yaylacılar kendi kültürlerini yaşatırlardı

1980 li yılların ortalarına kadar yayla da geleneksel olarak yaylacılık yapılmıştır. Bu tarihten sonra bu yaylaya kimse uğramaz hayat olmamıştır. Yayla adeta terkedilmiş yabani hayvanlara bırakılmıştır.

Cağpeyig yaylası Şu anda Subaşı (Haçapit) köyü halkının ilgisi ve atalarının yaylası olma sebebiyle yok olan yayla hayatını ve yok olan ev ocaklarını canlandırmak için harekete geçtiler. Şu anda Pirim oğlılar ve İspiroğlular öncülük yapmış ve 2 hane olmak üzere ev yapılmıştır. Şu anda da   Cevahir oğlu ailesinin  evinin yapımı devam etmektedir.  Diğer köy halkının çoğu ev yaptırmak için ocaklık yeri açmışlar ve açmaya devam etmektedirler.

Subaşı (Haçapit) köyü Muhtarlığı 2013 yılında  Cağpeyig yaylası için bir dernek kurmuşlardır. Yaylanın alt yapısı hizmetlerini de tamamlamışlardır. Yaylada elektrik mevcut değildir.

Cağpeyig yaylasında ilk olarak 2014 yazında Arıcılık yapan Ergün HABERAL ve 2015 yılında Bora Haberal isimli köylüler bal üretimi yapmıştır.

Cağpeyig yaylasına eski ulaşım durumu:  Yaylalara eskiden araç yolu olmadığından patika yolları ile katırlarla göçler yapılırdı. Yaylaya çıkacak olan köylüler günler öncesinden hazırlıklara başlarlar. Temel ihtiyaç malzemelerini ve hayvanları için gerekli hazırlıklar yapılır onları uzun yayla göçüne hazır hale getirirlerdi. Göçler sabahın erken saatlerinde hayvanlar sağıldıktan sonra ve katırlara eşyalar yüklenildikten sonra uzun yayla yolculuğu başlar.

Yaylaya ulaşmak için farklı yaylalardan gelen yaylacılar 4 farklı güzergâh kullanılarak ulaşırlardı. Birincisi; Çat’ın üzerinden Tukud yaylasından, ikincisi; Kale köprüsünden batı yamacına tırmanışa geçilerek Varyemez yaylası üzerinden, Üçüncüsü; Hemşin Aşağı köyün üzerinden  Dadğer - Onduver – Oçudap- Açkar düzlüğü ve tepesi aşılarak, dördüncüsü ise; Ambarlı yaylasından Çatalkaya zirvesinden yaklaşık olarak 6 saatlik yolculukla Cağpeyig yaylasına göçler yapılırdı.

Cağpeyig yaylasına şu anki ulaşım durumu: Kara yolu ve hava yolu ile ulaşım sağlanmaktadır. Yaylararın yollarının birleşmesiyle beraber Yaylaya ulaşım 4 farklı güzergâhtan sağlanmaktadır.

Kara yolu ile Trabzon  şehri ve Rize şehir merkezi geçilerek sırasıyla Çayeli ve  Pazar ilçeleri geçilerek Hamidiye mevkiinden Ardeşen ilçe merkezine girmeden Fırtına (Ardeşen) köprüsünden sağa dönülerek fırtına vadisine girilir.

Hava yolu ile ulaşım ise Trabzon havalimanında inildikten sonra Havaş servisi ve dolmuş ile Ardeşen ilçe merkezine kadar ulaşım sağlanmaktadır.

Fırtına vadisi köprüsünden sağdan devam edilerek Fırtına deresi boyunca Çamlıhemşin  ilçesine varılır. İlçenın çıkışından iki dereninin birleşimi olan Zil kale- Çat  ve Ayder  vadisi olmak üzere yol ikiye ayrılır. Yol ayrımından sağdan Zil kale –Çat vadisine devam edilerek Sırasıyla; Konaklar mahallesi, Ortan, Çinçiva(Şenyuva)Mollaveyis, Zilkale, Omokta, Zilkale Köyü, Goluna,  Meydan, Goboca geçilerek Çat Düzü ve Çat Yaylasına ulaşılır. Çat yaylasının Çıkışından Elevit-Trevit Vadisi ve Hemşin Sıraköy -  Kale- Başyayla-Çiçekli vadilerinin iki derenin birleşiminde olan köprünün sağından devam edilir. Kale yaylasının Köprüsünün sağından devam edilir. Hemşin sıraköy vadisine ulaşılır. Sırasıyla Ğeçençur yaylası köprüsü sağından  geçilerek, Aşaköy, Ortaköy ve  Başköy ‘ e ulaşılır. Başköy Yaylasının hemen dere yatağındaki köprüden Çermeşk Yaylası yönüne doğru sola güneye devam edilir. Yaklaşık 300 mt virajlı yokuşlu yoldan sağa dönülür ve Başköy ‘ konağının üzerinden geçilir. Dik ve keskin virajlı yolla devam edilerek Baldaş yaylası ve sağdan devam edilerek Tağpur(Susuz) yayla geçilerek Açkar düzlüğünden aşılarak Çağpeyig gölü görülür. Gölün üzerinden devam edilerek sırtı aşarak Cağpeyig yaylasına ulaşılmış olur.

Cağpeyig yaylasının araç yolu 2012 yılına kadar yoktu. Tağpur yaylasına kadar olan yol 2012 yılında açılmıştır.

2.      Çayeli Senoz vadisi güzergâhı: Kara yolu ile Trabzon şehri ve Rize şehir merkezi geçilerek Çayeli ilçe merkezine girişte sağdan Çukurlu hoca Senoz vadisi boyunca geçilerek Çataldere köyün deki yol ayrımından soldan devam edilerek 38 km deki İncesu (Marbudam ) yaylasına. ulaşılır. Zirveye doğru çıkılarak Şevkevut yaylasının solundan devam edilir zirve aşılarak Tağpur(Susuz) yayla geçilerek Açkar düzlüğünden aşılarak Cağpeyig yaylasına ulaşılmış olur.

3.      İkizdere Vadisi güzergâhı: Kara yolu ile Rize şehir merkezine girmeden İyidere sahilden içeriye doğru derenin solundan gidilerek Kalkandere ilçesine girmeden köprüden sağa dönülerek vadi boyunca soldan devam edilerek Güneyce-Şimşirli-Ihlamur güzergahları geçilerek İkizdere ilçesine varılır. İkizdere ilçesi girişindeki okulun solundan yukarı doğru ayrılan yoldan devam edilir Aşağı Çağırankaya ve Çağıran kaya Yaylalarına ulaşılır.  Yaylanın çıkışındakı han dan yukarı doğru kuzey doğuya doğru gidilerek Çermaniman –Eğneçor-Şemkevut –Hatkaç yaylaları geçilir, zirve aşılarak Tağpur(Susuz) yayla geçilerek Açkar düzlüğünden aşılarak Cağpeyig yaylasına ulaşılmış olur.
 

4.      Güneysu vadisi güzergâhı: Rize şehir merkezi çıkışında Gündoğdu’dan köprüden sağdan güneye doğru  Islahiye-Ortaköy- Kıble dağı – Gürgen geçilir Güneysu ilçesine varılır. Güneysu İlçesi çıkışından ana yolla devam edilerek Hanzüzü yaylasına ulaşılır. Handüzü yaylasından yukarı güneye doğru Çağırankaya Yaylalarına ulaşılır.  Yaylanın çıkışındaki han dan yukarı doğru kuzey doğuya doğru gidilerek Çermaniman –Eğneçor-Şemkevut –Hatkaç yaylaları geçilir, zirve aşılarak Tağpur(Susuz) yayla geçilerek Açkar düzlüğünden aşılarak Cağpeyig yaylasına ulaşılmış olur. 
 

Yaylalar, Rize’de doğal ve ekonomik nitelikleri yanında sosyal ve kültürel bir olgu olarak da önem taşımaktadır. Bu saydığımız bilgiler ışığında Rize yaylaları alternatif (yeşil) turizm için çok uygun bir yöredir. Zengin ormanları, florası ve faunası, krater gölleri, ırmakları, coşkun dereleri, tarihi, kültürel ve arkeolojik değerleri, peyzaj görüntüleri, dağ ve doğa yürüyüşleri, rafting, foto ve jeep safarileri, kış sporları, av spor ve olta balıkçılığı, çim kayağı, şifalı suları, el sanatları, yayla şenlikleri ile bir turizm cenneti olmak için yeterli niteliklere sahiptir.  Bu yaylalardan biride Cağpeyig yaylasıdır.