İlk kez Alzheimer paneli yapıldı.

Hayati Akbaş

ARTİN-Artvin’de ilk kez Alzheimer paneli yapıldı. Çağın vebası olarak nitelendirilen ve adeta salgın haline gelen sadece yaşlıları değil, artık gençleri de etkileyen Demans ve Alzheimer Artvin’de yapılan panelde konuşuldu.

Prof. Dr. Aynur Özge, Doç. Dr. Çağhan Kızıl Türkiye’nin, Artvin’in gururu olarak çalışmalarını sürdürüyorlar. Sağlık il Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen, Moderatörlüğünü Zihinsel Engelliler Konfederasyon Üyesi Dr. Yavuz Akaltun’un yaptığı panel saygı duruşu ve İstiklal Marşının okunması ile başladı.

Artvin halkı panele büyük ilgi gösterdi. Panele Artvin Belediye Başkanı Demirhan Elçin, Borçka Belediye Başkanı Ercan Orhan, Şavşat Belediye Başkanı Nihat Acar, Kemalpaşa Eski Belediye Başkanı Yalçın Emiralioğlu, Kamu Hastaneleri Hizmetleri Başkanı Op. Dr. İbrahim Düzcan Aile Ve Sosyal Politikalar İl Müdür Yardımcısı İsmail Ermiş, İş Kur İl Müdürü Cevdet Ertürk, SGK İl Müdürü Kahraman Derece, Artvin Baro Başkanı Ali Uğur Çağal, Artvin Eğitim ve Kalkınma Vakfı Başkanı Demir Akın, Artvin İl Sağlık Müdürlüğü Başkan Yardımcısı Uzm. Dr. Mehmet Ali Dündar, Artvin İl Sağlık Müdürlüğü Başkan Yardımcısı Uzm. Dr. Sibel Şahin, Artvin Engelliler Derneği Başkanı Hatice Nur Ersöz, Eğitim Sen Artvin Şubesi Başkanı Köksal Gümüş, 50 yıldır Almanya’da yaşayan Türk- Alman Kültür ve dostluğunun gönüllü elçisi Abdurrahman Gümrükçü Türk Ocakları Artvin Şubesi Başkanı Hüseyin Kurt ve Artvin Halkı katıldı.

Panelin açılış konuşmasını yapan Kamu Hastaneleri Hizmetleri Başkanı Op. Dr. İbrahim Düzcan, 65 yaş üstündeki her 100 kişiden 20’sinin Alzheimer olduğuna dikkat çekti. Yaş ilerledikçe hastalığın da arttığına vurgu yapan Düzcan; “Artvin’in yaşlı nüfusu %15 civarındadır. Türkiye’nin en yaşlı illeri arasında 3. Sıradayız. 1. sırada Sinop, 2. Sırada Kastamonu’dur. Bu da ilimizde yaşlılığa bağlı hastalıklarda artış oluşturmaktadır. 2019 yılında ilimizde 416 hastada Alzheimer tespit edilmiştir. Alzheimer hastalığı ile ilgili farkındalık oluşturacak panele emeği geçen, başta hemşerimiz Prof. Dr. Aynur Özge, Dr. Yavuz Akaltun, İl sağlık Müdürlüğü değerli çalışanlarına teşekkür ediyorum. İnşallah bu panel hayırlara vesile olur. ”dedi.

Programın moderatörlüğünü yapan Zihinsel Engelliler Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi ve Ankara Artvin Eğitim ve Kalkınma Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Yavuz Akaltun, kısaca demans ve Alzheimer ile ilgili bilgi vererek, Artvin’de yapılması düşünülen merkezle ilgili çalışmalardan söz etti. Akaltun; “Öncelikle panele katılan siz değerli hemşerilerimize teşekkür ediyor, hoş geldiniz diyorum. Çok değerli hocamız Prof. Dr. Aynur Özge’ye, eşi Prof. Dr. Cengiz Özge’ye, Belediye Başkanlarımıza, STK temsilcilerine hoş geldiniz diyor, saygılar sunuyorum.

Açılış konuşmasını yapan Sayın Düzcan, Artvin’in yaşlı nüfusu bakımından 3. İl olduğunu söylemişti. Tablo değişti. Yeni bilgilere bakılırsa 2. Sıraya çıkmışız. Bu da Artvin için Alzheimer ve demansın ne kadar ciddi bir problem oluşturacağının en açık göstergesidir. Bu bakımdan bu panel çok önemlidir. Panelin gerçekleşmesinde ön ayak olan organize eden Sağlık İl Müdürlüğümüze, bu panele yüreğiyle, hemşeri heyecanıyla konuşmacı olarak katılan Prof. Dr. Sayın Aynur Özge’ye bir kere daha teşekkür ediyorum.

Alzheimer ve demans gerçekten büyük bir toplum sorundur. Bunu Aynur hocamız anlatacağı için ayrıntılara girmeyeceğim. Ama ben Şavşat’ta görev yaparken köyde yalnız yaşadığı için 2 yaşlı vatandaşımızın öldüğü halde kimsenin fark edememesi ve 3-4 gün sonra bulunmasından sonra mutlaka bir şeyler yapmamız gerektiğini düşündüm hep. Çünkü bu insanlar kimseye gitmek istemez. Bugün geldiğimiz noktada bu sorunu panelde konuşuyorsak önemli gelişmedir diyor, sizleri Prof. Dr. Aynur Özge hocamızla baş başa bırakıyorum.” dedi.

Panelin konuşmacısı Prof. Dr. Aynur Özge, Alzheimer’in artık çağın hastalığı olduğu konusunda herkesin hemfikir olduğuna dikkat çekti. Prof. Özge; “Öncelikle memleketimde olmaktan, hemşerilerimle birlikte böylesine önemli bir konuyu konuşuyor olmaktan büyük mutluluk duydum. Panele katılan çok değerli belediye başkanlarımıza, konuklarımıza teşekkür ediyorum.

Yapılan konuşmalarda Artvin’in yaşlı nüfus bakımından 2. Sıraya yükselmesi bu hastalığın ilimiz için çok önemli bir yer tuttuğunu söyleyebiliriz. Yapılan son tahminlerine göre Türkiye’de yaklaşık 600 bin Alzheimer hastası, yaklaşık 1 milyon demans hastası bulunuyor. Halk arasında Alzheimer, bunama da denilen bu hastalığın belirtilerinden bazılarını sizlerle paylaşalım.

Bu kadar kişi bu hastalıktan mustaripken, Alzheimer’ın önüne geçmek bir öncelik hâline gelmiştir. Tedavi araştırmaları hız kazansa da, erken tanı ve uygun bakım bu hastalığa sahip olanların genel sağlık ve mutluluğunu büyük ölçüde etkilediği de kabul edilir bir gerçektir.

Demansın en yaygın erken belirtileri arasında yeni bilgiyi unutmak gelir. Önemli konuları unutmak ve sürekli aynı bilgiyi sormak da Alzheimer’ın erken evresinde yaygın görülen semptomlar arasındadır. Normal olan: Ara sıra isimleri veya randevuları unutmak ve bunları sonradan hatırlamak.

Aşina Olunan İşleri Yaparken Zorluk Yaşamak: Demansa sahip kişiler genelde günlük işleri planlamada ve tamamlamada zorluk yaşar. Kişiler yemek hazırlamada, telefon görüşmesi yapma veya oyun oynamadaki sıralamaları aklında tutamayabilir. Normal olan: Ara sıra yapılan hareketlerin nedenini unutmak ve söylemek istediğiniz şeyi sonradan hatırlamak.

Yazma ve Konuşmada Oluşan Yeni Sorunlar; Alzheimer belirtileri yaşayan hastalar genelde basit veya alternatif farklı kelimeleri unuturlar. Bu da onların konuşma ve yazmasını anlaşılması zor hâle getirir. “Diş fırçası” kelimesini hatırlamakta güçlük çekerek, bunun yerine “ağzım için kullandığım o şey” ifadesiyle sorabilirler. Normal olan: Ara sıra doğru kelimeyi bulmakta zorlanma.

Zaman ve Yer Karışıklığı: Alzheimer hastaları kendi mahallesinde kaybolabilir, nerede olduklarını ve oraya nasıl geldiklerini unutabilir ve eve nasıl gideceklerini bilemeyebilirler. Normal olan: Bir anda hangi günde olduğunuzu veya nereye gideceğinizi unutmak.

Yanlış veya Zayıf Kararlar: Alzheimer hastaları güzel havada üzerine kat kat bir şeyler alabilir veya soğuk havada çok hafif bir şekilde giyinebilirler. Normal olan: Zaman zaman tartışılabilir kararlar vermek. Alzheimer hastası olan biri hangi numaraların ne olduğunu ve ne için kullanıldıkları gibi kompleks zihinsel işlevleri gerçekleştirmede olağandışı bir zorluk yaşayabilir.

Eşyaları Yanlış Yere Koyma ve Adımları Takip Edememe: Alzheimer hastası olan biri eşyaları olmadık yerlere koyabilir. Örneğin, ütüyü buzdolabında, kol saatini şeker kâsesinin içinde bulabilirsiniz. Tipik olan nedir? Anahtar veya cüzdanı yanlış yere koymak ama sonrasında hatırlayarak doğru hâle getirmek.

Ruh Hâli ve Davranışlarda Değişimler: Alzheimer hastası olan birinin ruh hâlinde hızlı değişimler yaşanabilir. Sakinken birdenbire gözyaşları içinde kalmak, sinirlenmek veya saldırganlaşmak gibi. Aşırı derecede kafaları karışmış, endişeli, şüpheli veya aile bireyine bağımlı olma hâli içinde olabilirler. Tipik olan nedir? Ara sıra mutsuz veya karamsar hissetmek.

Görsel İmajları ve Mekânsal İlişkileri Anlamada Zorluk: Bazıları için, görsel işlemedeki bir değişim Alzheimer’ın erken belirtileri arasında olabilir. Bu kişiler okumada zorluk yaşayabilir, mesafeyi çıkaramayabilir, renk ya da tezatlığı belirleyemeyebilirler. Bu da araba kullanmada sorunlara sebep olur.

Sosyal Aktivitelerden Geri Çekilme: Alzheimer belirtileri yaşayan bir kişi yaşadığı değişimler sebebiyle sosyal olmaktan kaçınabilir. Bu kişiler spordan, sosyal etkinliklerden ve hobilerinden uzaklaşabilirler. Saatlerce televizyon karşısında pasif bir şekilde oturup, normalinden daha fazla uyuyabilir veya günlük aktiviteleri yapmak istemeyebilirler.

Alzheimer hastalığının bir kişide görülmesini kolaylaştıran bazı durumlar vardır ki, bunlara risk nedenleri adı verilir. Alzheimer hastalığı için bilinen risk nedenleri şunlardır:

Yaş: Alzheimer hastalığı, sıklıkla 65 yaş üstündeki kişilerde ortaya çıkar. Hastalık 65 yaş üstü nüfusun % 5’inde görülürken, her 5 yılda bir hastalık görülme sıklığı 2 kat artar ve 80-85 yaşın üzerindeki her iki kişiden birinde hastalık görülebilir. Bununla beraber son yıllarda yapılan araştırmalar hastalığın fark edilmeden 20-30 yıl geride başladığını ve eğer araştırılırsa tanının 40 ve 50’li yaşlarda da konulabileceğini göstermektedir.

Cinsiyet: Kadınların ortalama yaşam süresi erkeklerden daha uzundur. Ortalama yaşam süresi dikkate alındığında, hastalığın kadınlarda daha sık görülmesi beklenen bir sonuçtur.

Kalıtım ve Genetik: Alzheimer hastalığının %25’i genetik ve ailevi bir özellik taşır. Hastalığa ait olduğu düşünülen pek çok gen ortaya konmuştur. Bu genler hastalıktaki beyin ve beyin hücresinin hasarlanmasına neden olan nörofibriller yumak ve amiloyid plakların oluşumunu da sağlar. Kromozom 19 tarafından hatalı kodlanma ile miktarı artan APOE4 epsilon 4 varlığı hastalığın varlığına ait ihtimali göstermek açısından değerli bir laboratuvar ölçümüdür.

Alzheimer hastalığı geri dönüşü olmayan bir hastalıktır ve kesin tedavisi yoktur. Alzheimer’ın ilaç tedavisi rahatsızlığın semptomlarının hafifletilmesini ve eşlik eden hastalıkların tedavisini kapsıyor.

Türkiye’de ilk kez Türkiye Alzheimer derneği Mersin Şubesi tarafında Mersin’de kurulan “Yaşlu Bakım merkezi hakkında da bilgi veren Prof. Dr. Aynur Özge;” Hep konuşarak bir yere varamayız. Konuştuklarımızı hayata geçirmek için de adım atmamız gerekir. Türkiye’de ilk ve tek Mersin Yaşlı Bakım Merkezi hakkında birkaç bilgi vereceğim.

2006 yılından beri Dernek çatısı altındaki herkesin hayali olan ve 2013 yılında inşaatı başlatılan Yaşlı Yaşam Merkezi, tüm yaşlılarımızın hayatlarını kolaylaştırmak, sosyalleşmelerini sağlamak ve hasta yakınlarının yükünü azaltmak amacıyla yaptırılmıştır. İlk yola çıktığımızda bize deli diyenler oldu.

Arsası Yenişehir Belediyesi tarafından tahsis edilen Merkezimizin mimari projesi Artemis Mimarlık tarafından özgün bir çalışma ile ücretsiz olarak çizilmiştir. 1000 m2 oturumla toplam 4000 m2 kapalı alandan oluşmaktadır. ” L” şeklinde özgün mimari ile odaların cephesi ayarlanmış ve 2500 m2 gibi geniş bir bahçede aktivite imkanı sunulmuştur.

“Bir tuğla da siz koyun” sloganıyla başlatılan kampanya çerçevesinde toplanan bağışlarla ve üç yıl süren zorlu bir çabayla bitirilen Merkez, 2 Ekim 2016 tarihinde görkemli bir törenle hizmete açıldı.

Kampanya çerçevesinde oda isim hakkı satın alanların, yazılmasını istedikleri isimler odaların girişlerinde; tuğla bağışı yapanların isimleri de binanın girişinde yer alan özel bölümde yaşatılmakta.

Yaşlı Yaşam Merkezi, Dernek Yönetim Kurulları üyelerinin, üye ve gönüllülerinin, destekçilerinin çabalarıyla ve Mersin’den ve Mersin dışından duyarlı binlerce kişi ve çok sayıda kurumun, maddi ve manevi katkılarıyla tamamlanmıştır. İçerisinde dört farklı ünite barındırmaktadır.

Gündüz Bakım Evi, Sürekli Bakım Merkezi, Evde Bakım Birimi, Aktif Yaşlanma Birimi. Bu örneği neden anlattım. Artvin’de de böyle bir merkez yapılabilir. Burada belediye başkanlarımız var. Hepimizin annesi, babası, akrabası var. Bu insanların yaşamlarını bir nebze de olsa kolaylaştırmamız gerekir. Çünkü her Alzheimer hastasına bakmak zorunda olan en az 3 kişi olacak. Bu panel sizin zihninizde en küçük şekilde yer bulmuşsa mutlaka peşinden adımlar gelecek. Beni dinlediğiniz için hepinize çok teşekkür ediyorum. ”dedi.

Programın sonunda, 3 yıldır Alzheimer’ın eşine bir bebek gibi bakan sanatçı İmdat Ataman’ın eşi için sözünü yazıp bestelediği Türküyü seslendirdi. Salonda bulunan birçok kişi ise duygulanarak gözyaşını” diye konuştu.

Konuşmaların ardından program son buldu.