BİR FUTBOL DEVİ UZUN YUSUF MARŞAN

RİZE HALKEVİ BÜNYESİNDE KURULDU

Rize Halkevispor, 1932 yılında Halkevinin spor kolu bünyesinde kuruldu. Kuruluşunda, Rize Askerlik Şubesi Başkanı olan Saim Bey; bir lider spor kumandanı görevini üstlendi. Kulüp, Ordu ilinde memur olarak görev yapan, orada futbol oynayan ve daha sonra memleketine dönen Uzun Yusuf Marşan’ın önderliğindeki gençlerden oluşuyordu. Sözü dinlenen, sevilen bir genç olan Kazım Kartal da kuruluşa büyük katkılarda bulunmuştu. Yine kardeşi Yılmaz Kartal gerek klası gerekse kişiliği ile Rize Gençlik forması altında başarıdan başarıya koşuyordu.

UZUN YUSUF MARŞAN’IN KATKISI ÇOK BÜYÜKTÜ

Kulübe, maddi desteği Halkevi sağlıyordu. Ayrıca eşraftan Mehmet Mataracı gençlerin spor yapmasına katkıda bulunuyordu. Maçlar, Ruslar tarafından deniz doldurularak elde edilen Buhti’nin düzünde yapılıyordu. O dönemler Rize Valiliği’nde memur olarak çalışan Uzun Yusuf Marşan, bizzat dönemin Rize Valisi Ekrem Bey’in makamına çıkarak Buhti’nin düzüne kale direklerinin yapımı ve sahanın düzenlenmesi için destek alıyor. İlerleyen yıllarda Beden Terbiyesi Müdürlüğü de yapan Marşan, başta şimdiki Rize Atatürk Stadı olmak üzere Rize’de sporun tesisleşmesinde büyük katkılarda bulunuyordu.

ZİYA USLU YORULMAK NEDİR BİLMEZDİ

“MOTOR ZİYA GOL ATTI MI?”

Ziya Uslu gibi Rize futboluna mal olmuş eski tüfek futbolcuların da forma giydiği Halkevi’nde çalışmalar çok disiplinli şekilde yürütülürdü. Öyle ki Uslu, genç ve A takımda olmak üzere günde çift idman yaptığını söylerdi. Yorulmak nedir bilmediğinden bir makine gibi çalıştığından “Motor Ziya” diye anılırdı. Şemsi Hoca’nın da Rize futboluna çok büyük katkıları olmuştu. Geçmiş günleri büyük bir özlemle yad eden Ziya Uslu, Sürmene ile oynanan bir maça ilişkin anısını şöyle nakledecekti: “Sürmene’ye yedi tane gol attık. Ben atmadım. Ben sözümde durdum. Sürmene takımında Hasan Yücel isminde bir arkadaşımız vardı. Kars’ta birlikte okumuştuk, o bana mektup yazdı. Takımı gönderiyorum, sen gol atmayacaksın diye. Ben de sözümde durdum. Hep sağ tarafı kullandık, arkadaşlarım Tatar Sami, Sait Birkan, Nevzat Mahmutoğlu santrfor. Ben çok pas verdiğim için benimle oynuyorlar. İrfan’a hiç pas gitmeyince, İrfan kızdı. Santra’dan topu gitti aldı ve 7. Golü attı!..” Konuk ekip Rize’den ayrılıp Sürmene’ye geri dönünce, yedi gollü mağlubiyetin ardından takımı Rize’ye gönderen Hasan Yücel biraz da hiddetle sorar, ‘Motor Ziya gol attı mı?’. ‘Hayır’ derler, ‘O atmadı, ama attırdı, gollerin çoğu pasını o verdi!...’

RİZE FUTBOLU’NUN ÖNCÜLERİ

Halkspor’da Ziraat Mühendisi Kazım Kartal ve Uzun Yusuf Marşan gibi özel İdare çalışanı Fehmi Kolçak’ın da büyük hizmetleri olduğu bilinmektedir. 1936 yılında Çağalı İbrahim (Şoför), Tahsin Hacı Gençağaoğlu ve Askerlik Şubesi katibi Saim bey’in de girişimleriyle Rize’de futbol adına hareket daha bir üst noktaya tırmanmıştı. O günleri yaşayan eski futbolcu Ziya Uslu’ya bir kez daha sözü vermenin zamanı şimdi. ‘Hamidiye takımı Rize’ye geldi. Kuvvetli bir takımdı. Bize bir gol attı. Bir gol de biz attık. Maç 1-1 berabere devam ederken Mataracı Büyük Ahmet, çok güzel top oynardı. O bana dedi ki, ‘Bana bir orta yap’. Ben de mükemmel bir orta yaptım. Galibiyet golünü son dakikada attık. Mataracı Ahmet, çok çevik bir adamdı. Şube Kâtibi Saim Bey, Halkevi bünyesinde Rizeli gençleri hizaya getirirdi, çalıştırıcılık yaptı.”

HALKEVİ KENDİ RAKİBİNİ OLUŞTURDU

RİZE BELEDİYESİ ŞARSPOR DOĞDU

Rize’de sadece Halkevi Spor’un var olması gençleri yeni arayışlara itmiş, bu arayışlar Şarspor’u doğurmuştu. Şarspor, Rize Belediyesi’nin Şar (İnşaat) dairesi bünyesinde kurulmuştu (1934). Yeni kurulan Şarspor’a Halkevi Spor’dan bazı gençler geçmiş, bir güç dengesi kurulmaya çalışılmıştır. Bu gençler arasında Uzun Yusuf Marşan, Kazım Kartal da yer almaktaydı. Bu iki futbolcu o dönemin şöhret sporcuları idiler. Şarspor’un kuruluş gerekçesini ve öyküsünü bir de Rize’nin bu ilk dönem futbolcularından Ziya Uslu’dan dinleyelim:

MALPETLİ KALEDEN KALEYE GOL ATARDI

ATİNALI PATULİ NAZMİ’NIN GAYRETLERİYLE KURULDU

‘1936 senesinde Kasımpaşa’dan gelen ‘Malpetli’ diye anılan bir futbolcu vardı. Çok süratli bir adamdı. Kaleden kaleye şut atardı. O bir efsaneydi. Biz o döneminde Halkevi’nde çalışmalarımızı sürdürdük. Beden Terbiyesi’nin bize bir yararı olmadı. Mataracı Mehmet Efendi gelir, bize top forma alırdı. Esnaf Tayyar Aslan da bizimle çok alakadar olurdu ama bu böyle gidemezdi. Rize’de tek bir futbol takımı vardı. Maç yapmak için rakip takım yoktu. Bu durum ‘Patuli’ lakaplı Pazarlı Nazmi Ökten’i fazlasıyla rahatsız ederdi. Uğraştı, uğraştı sonunda onun gayretleriyle Rize’de ikinci bir futbol takımı, Şarspor kuruldu.’

ŞARSPOR’DAN BEŞİKTAŞ’A

Nazmi Ökten, gerçekten ileri görüşlü, o günleri taşıyabilecek idealist bir futbol adamıydı. Yalnız Şarspor’un kuruluşunun mimarı olmakla kalmadı, hizmetlerine Türkiye çapında açılım kazandırdı. Uzun yıllar Beşiktaş Yönetim Kurulu’nda görev alıp başarılı bir futbol adamı olarak Türk sporuna mal oldu. Yine kendisi gibi Beşiktaş’ta yöneticilik yapmış olan oğlu Şan Ökten 1987 yılında sezon öncesi kamp yeri bakmak için Abant'a giderken geçirdiği trafik kazasında hayatını kaybetmiş, ismi Beşiktaş’ın idman sahasına verilmişti.

İSMİNİ RİZE BELEDİYESİ’NİN İNŞAAT (ŞAR) DAİRESİ’NDEN ALDI

Şarspor tescilli bir kulüp değildi. Halkspor, Rize dışında maçlara giderken bu ekibe futbolcu takviyesinde bulunur, hem kendi oyuncularına deplasman heyecanı yaşatır, hem de Rize’nin dışarıda güçlü temsiline büyük katkılar sağlardı. Şarspor, şiir gibi bir isimdi. Bu ismin merak uyandırması da çok doğaldır. Kulüp bu ismi öyle laf olsun diye almamıştı. O zamanlar Belediye’de ‘ŞAR’ dairesi vardır ki, Şarspor’un isimi de belediyenin bu biriminden gelmektedir.

ŞARSPOR’UN EFSANE FUTBOLCULARI

Şarspor formasıyla Rize’de futbol oynayan bazı unutulmaz futbolcuları da sayalım şimdi: Yusuf Marşan, Kazım Kartal, Tahsin Hacıgençağaoğlu, Murat Zırh, Mahmut Kartal, Dursun Kazmaz, Vahit Kurtuluş (1947/48 sezonunda İstanbul’da Beşiktaş takımında da top koşturdu ayrıca milli futbol hakemliği yaptı), Büyük ve Küçük Ahmet Mataracı, Nevzat Mahmutoğlu, Sait Birkan, Tataroğlu Sabri, Çohçerli- Kaptan Recep ve elbette diğerleri.

RİZE SPORU ONUNLA CANLANDI

RİZE FUTBOLUNUN DEVİ UZUN YUSUF MARŞAN

Rize’de spor tarihinden söz edilince birde konu futbol ise söze Uzun Yusuf Marşan ile başlamak gerekmektedir. Marşan, önce ilimizde Halkevispor ve Şarspor kulüplerinin kurulması ardından da bu kulüplerin ilimiz dışına açılmasına, bölgesel maçlara katılmasına öncülük etmiştir. Kulüp, Ordu ilinde memur olarak görev yapan, orada futbol oynayan ve daha sonra memleketine dönen Uzun Yusuf Marşan’ın Rize’ye gelmesi ile Rize’de futbol hayatı canlandı. Halkevispor ve Şarspor’da futbol oynadı. Valilikte memur olarak çalışan Marşan, Halkevi por Kolu Başkanı, futbolcu, yönetici ve bölge başkanı olarak Rize sporuna hizmet etti.

KARADENİZ YÖRESİNİN EN ÜNLÜ SPORCUSU

Kendisi ile ölümünden bir süre önce görüşen İsmail Karali izlenimlerini şöyle aktarıyordu: “Kendisini görüşmek için uzun süre aradım. Kent merkezinde eski ana caddeden ayrılarak Muharrem Kürkçü’nün

dükkanının arkasında Rize’nin en ilginç dar sokaklarından birindeki mağazasına girdim. Anımsadığıma göre mütevazı bir manifatura mağazasıydı. O, masa başında iki metrelik boyuyla dikiliyor ve gülümsüyordu. Bu Uzun Yusuf olmalıydı. Heyecanlıydım. Cumhuriyet devriminin Karadeniz yöresindeki en ünlü sporcusu karşımda duruyordu. Yaptığımız sohbette döneminin başarılı yöneticilerini şöyle sıralıyordu: Şemsettin Çepni, Muharrem Kürkçü, Osman Kumbasar, Ali Tufanoğlu, Recep Ali Kulak, Naci Kanburoğlu, Akif Tuzcuoğlu ve İrfan Bilgin. Marşan Rize’de futbolun başlangıcından bu yana mevkilerinde en başarılı on bir futbolcuyu ise; Topal Mehmet Salih, Sedat Hüseyinoğlu, Hamit Kazancı, Yusuf Marşan, İrfan Bilgin, Güngör Ketenci, Kazım Kartal, Sabri Sürücü, Ziya Uslu, Şenol Birol ve Ahmet Mataracı olarak belirtiyordu.

DAR ZAMANDA İMDADA YETİŞTİ

1932 yılında bizzat dönemin Rize Valisi Ekrem Bey’in makamına çıkarak günümüzde Rize Kütüphanesi’nin yanında bulunan Buhti’nin Düzü’ne kale direklerinin yapımı ve sahanın düzenlenmesi için destek almıştı. Daha sonra Beden Terbiyesi Müdürlüğü de yapan Marşan, Rizespor’un kuruluşundan bir yıl önce 13 Temmuz 1952 tarihinde Rize Şehir Stadı hizmete girmesinde, Rize’de sporun tesisleşmesinde büyük katkılarda bulunuyordu. O yıllarda Rize futboluna ev sahipliği yapan Buhti’nin düzü artık görevini tamamlamıştı. Şehir Stadı, Güneşspor ve Çayelispor maçı ile hizmete açılmış, maçın başlama vuruşunu dönemin Rize Valisi Nazım Üner yapmıştı. Rizespor, kuruluşu ile birlikte maçlarını bu statta yapmaya başlamıştı.

Rahmetle anıyorum

Fatih Sultan KAR / İST